Βιβλιοκριτική
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου *
«Η συμφωνία της Αθήνας»
Γιώργος Καραντώνης,
εκδόσεις βακχικόν
Αθήνα 2018, σελ. 330
Δεν είναι εύκολο να κατατάξεις το βιβλίο του Γιώργου Καραντώνη σε μια μόνο κατηγορία. Ο ίδιος άλλωστε, σε μια απόπειρα προσδιορισμού του κειμένου του λέει:
[…] είναι ταυτόχρονα χρονικό, ιστόρημα, μυθιστόρημα, ηθογράφημα, αθηνογράφημα, πεζογράφημα, πεζοτράγουδο, ποίημα σε πεζό, δοκίμιο, μελέτη, ιστορία, αυτοβιογραφία…
Βιωματικό βιβλίο θα το προτιμούσα, γιατί έτσι περικλείει όλα όσα θέλει να πει για την αγαπημένη πόλη, που όλους μάς κλείνει στην αγκαλιά της – γεννημένους εδώ και μη. Ένα βιβλίο-περιπλάνηση σε γειτονιές, σε πρόσωπα, σε μνήμες· μας θυμίζει μια Αθήνα που δεν υπάρχει πια παρά μόνο σε εικόνες καλά φυλαγμένες μέσα μας. Διαβάζεις και σταματάς σε σκηνικά που είναι και δικά σου, λες «ναι ήμουν κι εγώ εκεί» ή «ακριβώς έτσι το θυμάμαι κι εγώ». Έτσι καταλήγει και η ανάγνωση επίσης βιωματική.
Η Ομόνοια με νέα όψη. Το λοξό συντριβάνι, οι κυλιόμενες σκάλες, οι επικρίσεις για το έργο. Το τραμ. Παιδιά σκαρφαλωμένα στο πίσω μέρος τους. «Γαρύφαλλο στ’ αυτί/και πονηριά στο μάτι/η τσέπη άδεια πάντοτε/μα η καρδιά γεμάτη». Ο Μάνος Χατζιδάκις. Τα περιοδικά «Τραγούδι», «Ραδιοπρόγραμμα», «Ο Ταχυδρόμος», «Θησαυρός», «Ρομάντζο», «Η Διάπλαση των παίδων», «Το ελληνόπουλο», η σειρά του Ιουλίου Βερν των εκδόσεων «Αστήρ», τα κόκκινα βιβλία με αναπαραστάσεις από τις αυθεντικές γκραβούρες των πρώτων εκδόσεων. Οι εκδόσεις «Ατλαντίς»: «Κλασσική Βιβλιοθήκη Νέων, «Ιδεώδης Βιβλιοθήκη», «Τα αγαπημένα μου διηγήματα», «Φύσις και Ζωή». Γιορτινές επισκέψεις στο βιβλιοπωλείο Πεχλιβανίδη για αγορά βιβλίων. Η οδός Κοραή. Ο κινηματογράφος «Άστυ». Μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα. Ταινίες εξερευνητικές του Κουστό, συρραφή καρτούν Τομ και Τζέρι, αγέραστες κωμωδίες του Τσάρλι Τσάπλιν. Τα πρώτα τσιγάρα με φίλτρο. «Ντελίς», «Δήλος». «ΦΙΞ Κάνει καλό». το Μαράσλειο. Τα χημικά μολύβια, οι μεγάλοι σχολικοί χάρτες. Οι μαυροπίνακες. Τα πρώτα στυλό διαρκείας. Χάρτες και παιχνίδια από πλαστελίνη. Χειροτεχνία και ξυλογλυπτική με κόντρα πλακέ. […] Μία δραχμή το κουλούρι, μιάμιση δραχμή η εφημερίδα, τρεις δραχμές το «Μίκυ Μάους», πέντε δραχμές τα «Κλασσικά εικονογραφημένα», δύο δραχμές «Ο Μικρός Ήρως». Σινεμά: πλατεία δώδεκα δραχμές, εξώστης δέκα δραχμές. Εισιτήρια λεωφορείου ένα πενηνταράκι στην αρχή, οχτώ δεκάρες ύστερα, μία δραχμή αργότερα. Πρωινές ραδιοφωνικές εκπομπές την Κυριακή με κλασική μουσική. Ραδιοφωνικά σήριαλ της εποχής, δεκάλεπτα, δεκαπεντάλεπτα: «Η οικογένεια Παπαδοπούλου», «Η θεία Λένα». Μισάωρη εβδομαδιαία εκπομπή «Οι περιπέτειες του Τζων Γκρηκ
Και όλα αυτά με μια αφήγηση, που συχνά γίνεται ποταμός συνεχούς λόγου (ποια ανάγκη έχει η συνειρμική γραφή από σημεία στίξης;), ικανή να σε παρασύρει στους δρόμους της μνήμης μαζί με τον συγγραφέα. Χωρισμένο το βιβλίο σε τέσσερα μέρη: 1ο μέρος Μάιος 1990, 2ο μέρος Μάρτιος – Απρίλιος 1992, 3ο μέρος Απρίλιος – Ιούνιος 1995, 4ο μέρος Μάρτιος – Ιούνιος 1999. Πρόκειται για τέσσερις αφηγήσεις που απλώνονται σε δέκα χρόνια και μεγαλώνουν ως προς την έκτασή τους καθώς η μία διαδέχεται την άλλη. Μέσα σ’ αυτά τα χρονικά πλαίσια που εκτείνονται οι «βόλτες» του Καραντώνη στην αγαπημένη του πόλη έχουμε την ευκαιρία να δούμε με τα δικά του μάτια τις αλλαγές στους τόπους και στους ανθρώπους· οι τόποι υποφέρουν από τη συμφεροντολογική επέμβαση των ανθρώπων, οι συμπεριφορές αλλάζουν, οι ιδεολογίες δοκιμάζονται και απορροφούν μέσα τους την πολιτική πολυχρωμία. Αν οι τέσσερις αυτές αφηγήσεις διαβαστούν σαν να ήταν μία (άλλωστε πόσες σημαντικές αλλαγές να δεις μέσα σε μια δεκαετία;), τότε αντιλαμβάνεσαι ότι η αληθινή σύγκριση γίνεται ανάμεσα στη δεκαετία του ’90 και στα παλαιότερα χρόνια (όσο πίσω θυμάται ο συγγραφέας)· διαρκώς στη σκέψη του έρχονται οι εικόνες της δικής του νιότης αλλά και της νιότης της πόλης του – πιο γραφικές, πιο αγαπητικές, όχι μόνο γιατί σημαίνουν το δικό του παρελθόν αλλά γιατί συνιστούσαν ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο της Αθήνας, λιγότερο πρακτικό και άνετο ωστόσο με τη δική του ομορφιά.
Γιώργος Καραντώνης
Σκέφτομαι αν θα ήταν καλύτερα οι τέσσερις αφηγήσεις να είχαν ενσωματωθεί σε μία, με τις απαραίτητες αλλαγές φυσικά. Θα είχαν αποφευχθεί έτσι κάποιες επαναλήψεις, θα είχε δοθεί μια πιο φυσική ροή του λόγου. Από την άλλη, όμως, ίσως να είχε χαθεί η αυθεντικότητα της κάθε μιας, που έρχεται να μιλήσει για την πόλη εντοπισμένη στο χρονικό διάστημα που όντως γράφτηκε· θα χανόταν ενδεχομένως η αίσθηση ενός χρονικού της πόλης αλλά αναπόφευκτα και του προσωπικού δικού του – για να μην ξεχνάμε και τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα του βιβλίου.
[…] η περιπλάνησή μου μέσα στην Αθήνα γίνεται και μια περιπλάνησή μου μέσα στο βιβλίο που γράφω γι’ αυτή, το ασταμάτητο βουητό της πολιτείας μεταφέρεται αυτούσιο, θα ’λεγα, μέσα στο κείμενο, ο θόρυβος των πολυσύχναστων δρόμων και πλατειών της γίνεται ο αχός του χρονικού του δικού μου και της Αθήνας, ένα «ηχητικό» χρονικό προσωπικό και αθηναϊκό, αν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με αυτόν τον τρόπο.
Μια βιωματική γραφή, λοιπόν, που αναζητά τη σύμπραξη του αναγνώστη. Ένα βιβλίο που διαβάζεται από όσους επιθυμούν να δουν μια άλλη όψη της πόλης στην οποία ζουν, να μάθουν μέσα από τα πολλά στοιχεία που παραθέτει ο συγγραφέας για την ιστορία της. Διαβάζεται όμως και αγαπιέται από όσους πέρα από τα άσχημα συνακόλουθα μιας μεγαλούπολης (για κάποιους τερατούπολης) νιώθουν πως έχει να δώσει προσωπικές αναφορές και μνήμες. Κυρίως για όποιον στα όμορφα ή άσχημα κομμάτια της Αθήνας βλέπει ακόμη δικά του απομεινάρια. Έτσι, καταλήγει να είναι ένα συναισθηματικό ταξίδι, με τη φόρτιση που έχουν ανάλογες πορείες προς τις ρωγμές του χρόνου. Εν προκειμένω αυτό το βιβλίο ας πούμε πως (ευτυχώς για τη λογοτεχνία) είναι η αφορμή για ένα τέτοιο ταξίδι.
____________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου